FORBHREATHNÚ
Ó Goodwick go Melin Tregwynt, is é seo an chéad chéim de chuid na Breataine Bige de chonair an oilithrigh. Tar éis duit críochfort farantóireachta Fishguard a shroicheadh, tóg tú suas go Conair Náisiúnta Cosán Cósta Sir Benfro tríd an eaglais Cheilteach agus an tobar beannaithe ag Llanwnda. Seo an áit ar tháinig saighdiúirí na Fraince agus na hÉireann i dtír i 1797 ar a dtugtar an ionradh deireanach ar an mBreatain. Go deimhin bhí sé ina ruathar atreoraithe chun saighdiúirí Briotanacha a tharraingt amach as Éirinn le linn Éirí Amach na hÉireann 1797-8.
Tar éis leithinis Pen Caer, tá radharcanna iontacha ar na cinn tíre agus ar na geábhaí go dtí teach solais Cheann Stumble – áit iontach chun rónta, deilfeanna agus éin mhara a fheiceáil. Tagann oibrithe deonacha anseo dhá uair sa tseachtain chun monatóireacht a dhéanamh ar líon an fhiadhúlra san aon Pháirc Náisiúnta mara sa Bhreatain. Is féidir leat fós brú isteach i gcill díthreabhaigh ó Ré na Naomh Ceilteach ag bun Garn Fawr in aice le Pwll Deri. Tá an tírdhreach maorga agus fiáin seo tar éis ealaíontóirí a spreagadh leis na céadta bliain freisin. Stop chun an dán – Pwll Deri – leis an mbard Breatnach Dewi Emrys a chloisteáil.
Ag leanúint ar aghaidh ar chosán an chósta tagann tú go Aber Bach, áit ar féidir leat atreorú gairid intíre a dhéanamh go dtí an muileann olla ag Melin Tregwynt lena blaincéid olla clúiteacha Breatnaise agus caifé den scoth áit ar féidir leat an stáitse a chríochnú le caife tuillte go maith nó b’fhéidir. babhla calóige, anraith thraidisiúnta thraidisiúnta na Breataine Bige, agus cístí Breatnaise.
BUAICPHOINTÍ / ÁITEANNA LEASMHARA
Llanwnda
Is láthair spioradálta í Llanwnda leis na mílte bliain, le tobar beannaithe a bhfuil cúram air go dtí an lá inniu.
Má tá am agat, déan iniúchadh ar an lomán carraigeach os cionn Llanwnda (Garnwnda) le haghaidh seomraí adhlactha neoiliteacha agus fianaise ar lonnaíochtaí dún na hIarannaoise.
Tabhair cuairt ar Shéipéal Naomh Gwyndaf a bhíonn ar oscailt do chuairteoirí de ghnáth i rith an lae. Bhunaigh an naomh Breatnach seo sa 6ú haois, bí ag faire amach do chlocha Ceilteacha a tógadh isteach i mballaí seachtracha na heaglaise. Is díol spéise freisin an Bíobla Breatnaise ón 17ú haois i gcás gloine taobh istigh a tháinig slán agus é á úsáid mar chontúirt ag trúpaí Francacha i ruathar mí-ámharach 1797.
Teach Solais Strumble Head
Is ionad lóin den scoth é Teach Solais Strumble Head agus tá foscadh i sean-stáisiún Fomhuirí WW2 a úsáidtear anois mar láthair faire amach don fhiadhúlra. Tá nádúr agus mothú a bheith amuigh ar an imeall anseo drámatúil agus humhal araon. Tugann gníomh an tí solais, ag lasadh a shoilse i rithim seasta de ló is d’oíche, comhrá ar ais le manach ar oileán Caldey a rinne cur síos ar dhualgas an mhanach paidreacha mar an solas a chur amach sa dorchadas le súil go sábhálfadh siad duine. atá ag streachailt ina saol:
Go lasadh do sholas amach
Chun iad siúd ar muir a chaill a mbealach a bhaint amach
Go lasadh do sholas amach
Chun iad siúd ar muir a bhaint amach gan dóchas
Go lasadh do sholas amach
Chun teacht ar na drifting i dtreo carraigeacha i bhfolach
Go lasadh do sholas amach
Chun sinn a threorú chuig tearmann slán do ghrá.
(Iain Tweedale)
Cuimhneachán Dewi Emrys
Spreag an bealach cósta seo go Tigh David filí agus ealaíontóirí thar na céadta bliain agus de bharr na healaíne atá cruthaithe acu tá Bealach Oilithreachta Loch Garman-Pembrokeshire éagsúil ó chosáin oilithrigh eile. Ealaíontóir amháin den sórt sin is ea Dewi Emrys atá á chomóradh ag cloch chuimhneacháin os cionn Pwll Deri. Léiríonn a dhán den ainm céanna, scríofa sa Bhreatnais lena chanúint shainiúil Pembrokeshire, an saol i rith an tsamhraidh ag breathnú amach ar aillte géara an chósta.
Sliocht as Pwll Deri le Dewi Emrys
Is féidir leat tú féin a pháirceáil ar lonnaíocht darach
Agus éist le scéal an aoire,
Ní labhróidh sé mórán faoin chnag a fuair sé
uan a tharrtháil ó láthair contúirteach;
I bhfad níos lú a admháil gur thóg sé rópa agus slabhra
Chun é a tharraingt slán go dtí an barr arís;
Ach le greim ina ghlór, d’fhéadfadh sé teagmháil a dhéanamh
Cad a chuir síos trí charraigeacha agus dealga é:
Ní praghas an ainmhí i suim an mhargaidh
Ach a chaoin mar bleated sé do dhuine teacht;
Agus labhróidh sé tamall ar Fhear eile
A thug a bheatha chun a uain a shábháil:
Agus sin iad na rudaí a thagann chun cuimhne
Os cionn Pwllderi i rith an tsamhraidh.
(Dewi Emrys)
Cuimhneachán 1797
Faightear é seo ag Carregwastad, suíomh tuirlingthe Ionradh na Fraince i 1797. Ba ruathar atreoraithe é seo chun trúpaí na Breataine a tharraingt amach as Éirinn chun tacú leis an Éirí Amach 1798. Marcálann cloch chuimhneacháin an ceann tíre nuair a chuaigh trúpaí na Fraince i ngleic leis na haillte chun creach a dhéanamh ar na feirmeacha áitiúla agus a bheith ar meisce ar an ngrúdlann áitiúil sular chruinnigh Jemima Fawr é. Déantar an scéal a chomóradh go hiontach ar thaipéis 30 méadar atá lonnaithe i Halla an Bhaile i nGarda an Éisc.
Cill Díoma
Ó Cheann Strumble lean ar aghaidh ar chosán garbh an chósta le dreapadh fada i dtreo Pwll Deri. Gheobhaidh tú Brú Óige anseo agus cill díthreabhaigh ársa in aice leis an mbinse ag na tithe saoire in aice láimhe faoi bhun iarsmaí na lonnaíochtaí Iarannaoise thuas ar an nGarn Fawr agus ag Cathair Mhór.
Is marthanóir iontach ó Ré na Naomh í an chill díthreabhaigh. Is féidir brú isteach tríd an mbealach isteach beag bídeach agus ansin seasamh ard taobh istigh. De réir mar a théann do shúile i dtaithí ar an dorchadas bhí an taobh istigh iontach fairsing ina bhaile tráth do bhall den choibhéis Cheilteach de na hAithreacha Tréigthe a d’éalaigh ón tsibhialtacht san Éigipt chun Dia a lorg gan aon seachrán laethúil an tsaoil mhóir. Bheadh na hoilithrigh á lorg na díthreabhaigh seo ar an mbealach go dtí Tigh David chun comhairle agus paidir a lorg maidir le saol maith a chaitheamh.
Leithinis Pencaer
Creidmheas Grianghraf - Celtic Routes
Oilithrigh
Camino Bealtaine 2022
Seomra Adhlactha
Eaglais Naomh Gwyndaf
Cill Díthreabhaigh
Ffyst Samson
Fishguard Baile Íochtarach
Leithinis Pencaer
Tobar Naofa Llanwnda
Dewi Emrys Stone
Tógann Naomh Gwyndaf Titim agus Punch Manachtach!
Téann séipéal Llanwnda siar go dtí an séú haois nuair a d’iompair Muir Éireann na naoimh Cheilteacha idir Éirinn, Albain, an Bhreatain Bheag, Corn na Breataine agus an Bhriotáin. Cé gur maith linn a bheith ag smaoineamh ar na naoimh seo mar dhaoine práifeacha agus naomha, is dóiche a bhí siad, bhí siad chomh maith i mbaol na laigí céanna atá againn go dtí an lá inniu.
Thug Naomh Gwyndaf, mar shampla, a ainm don eaglais i Llanwnda dúinn, ach ceaptar freisin go raibh rud éigin d’aindeonacht ag an bhfear naofa seo ón mBriotáin. Caitheadh óna chapall é ag trasnú sruthán, ag léim iasc. Bhris sé a chos san titim agus is é an finscéal gur mhallaigh sé an sruthán ina fhearg go raibh sé gann d’iasc, mar atá sé go dtí an lá inniu, de réir dealraimh.
Theastaigh uaidh tobar naofa a ainmniú ina dhiaidh féin freisin. Ní raibh aon eisceacht ag Naomh Aodhán de Fhearna ina thaobh seo agus chríochnaigh an dá naomh ag troid go han-neamh-naofa faoi na cearta ainmnithe. Caithfidh go raibh an t-Éireannach chomh maith lena dhorn chomh maith le lena chuid paidreacha agus tháinig an bua chun cinn go cuí. Níl a fhios againn cén tobar ar a raibh siad ag troid ach tá Tobar Naomh Aodáin ar an bPansaí Bán in aice le Tigh David a d’fhéadfadh a bheith oiriúnach don scéal mar is é seo an áit a dtiocfadh mairnéalaigh agus oilithrigh as Éirinn i dtír tar éis dóibh Muir Éireann a thrasnú ar a mbealach go dtí St Davids.
RÉILÍ
Tá an stráice iomlán de Leithinis Pen Caer fiáin agus de gheolaíocht bholcánach, le go leor deiseanna chun nascadh leis an dúlra agus fiadhúlra, bíodh sé leis an iliomad coves rónta, speicis neamhchoitianta éan ar nós choughs nó deilfeanna agus muca mara amach ón gcósta.
Tá rónta Atlantacha sa cheantar seo ina bhfuil góilíní ciúine a thagann suas ar na tránna chun a gcuid laonna a fháil i mí Mheán Fómhair agus i mí Dheireadh Fómhair. (Ná téigh i dteagmháil leo le do thoil mar is féidir leis na máithreacha na laonna a thréigean má bhíonn siad scanraithe, fiú ag cuairteoirí a bhfuil brí leo.) Bhí an rónta agus an laonna sa phictiúr seo i gceann de na cuas róin seo go luath i mí Dheireadh Fómhair.
Cláraigh dár Nuachtlitir
Bí ar an gcéad duine a mbeidh eolas agat ar imeachtaí treoraithe atá á dtairiscint ar an mbealach agus ar na forbairtí is déanaí ar fad ar an mbealach.
